Intimidatie en machtsmisbruik
Macht is het vermogen om anderen te sturen in hun gedrag. In sommige gevallen zijn we het erover eens dat iemands gedrag gestuurd mag worden: denk bijvoorbeeld aan de politie die de wet handhaaft of aan een leraar voor de klas. Soms maken mensen echter misbruik van macht, bijvoorbeeld als zij het gedrag van anderen in een richting sturen die vooral voor henzelf beter uit komt. Of als ze anderen dingen laten doen die ze eigenlijk niet willen. In dat soort gevallen spreken we van machtsmisbruik.
Intimidatie is iemands gedrag beïnvloeden door diegene angst aan te jagen. Intimidatie kan plaatsvinden door iemand in een machtspositie, richting iemand die minder of geen macht heeft. Denk hierbij aan een trainer die bepaalt of een speler wel of niet wordt opgesteld. Of een bestuurslid richting een trainer/coach, waarbij het bestuur bepaalt of het contract van de trainer/coach wordt verlengd.
Kortom, machtsmisbruik en intimidatie komen voor wanneer er machtsongelijkheid is. Deze ongelijkheid is vaak aanwezig in de sport, maar hoeft geen probleem te zijn.
Herkennen
Wanneer iemand iets ervaart als machtsmisbruik of intimidatie verschilt per persoon. Voor de één kan iets intimiderend overkomen terwijl dit voor iemand anders niet zo hoeft te zijn. Het is belangrijk om je bewust te zijn van machtsrelaties binnen de sportcontext en wat de gevolgen hiervan kunnen zijn. Hieronder staan een aantal situaties beschreven. Lees deze dilemma's eens door:
- Een trainer zegt tegen zijn sporter: "Als jij dit niet doet, neem ik jou niet mee op hoogtestage".
- Als sporter moet je voor een wedstrijd ingewogen worden. Dit wegen moet in je ondergoed gebeuren, omdat je volgens je trainer dan minder weegt.
- Een trainer is tijdens een trainingskamp in het bezit van de sleutel van de hotelkamer van de sporter.
- Een trainer zet een sporter aan tot het gebruiken van cafeïnepillen (legaal). Hij is van mening dat je prestatie hierdoor verbetert.
- Een trainer selecteert sporters ten overstaan van de hele selectiegroep.
- Een trainer noteert publiekelijk tijden van alle sporters na het leveren van een prestatie.
- Een trainer van een gehandicapte sporter weigert diens rolstoel te duwen, tenzij hij bepaalde dingen voor hem doet.
- Een bestuurslid dreigt met het niet verlengen van het contract van een trainer.
- Een sporter geeft een negatieve evaluatie over een trainer. De trainer hoort hiervan en negeert de sporter tijdens trainingen.
- Een trainer houdt relevante informatie over een kind achter voor de ouders van dat kind.
- De sponsor eist van een sporter dat deze aanwezig is bij een evenement, ook als dat betekent dat hij pas heel laat kan gaan slapen en de volgende dag een wedstrijddag is.
Voorkomen
Het is goed om te bedenken dat macht vaak niet gekoppeld is aan een persoon, maar aan een situatie. Iemand kan als trainer met zijn/haar medetrainers gelijkwaardig omgaan, maar als trainer met zijn/haar sporters zijn macht misbruiken. Denk na over jouw rol binnen de sport en hoe jouw gedrag anderen kan beïnvloeden. En nog belangrijker: maak het onderwerp bespreekbaar binnen jouw sportteam en vereniging! Hieronder staan verschillende groepen beschreven die vanuit hun positie binnen de sport te maken kunnen krijgen met machtsmisbruik en intimidatie.
Sporters
Ook sporters onderling kunnen macht misbruiken of intimiderend gedrag vertonen. Zo kan in het heetst van de strijd het intimideren van de tegenstander een manier zijn om te winnen, kan voor de wedstrijd iemand bedreigen diens concentratie beïnvloeden, en kun je gebruikmaken van het feit dat je de oudste speler bent om iets gedaan te krijgen bij de trainer. De lijn tussen speltactiek en grensoverschrijdend is zo overschreden. Wees respectvol naar elkaar, speel fair en laat anderen in hun waarde.
Trainers/coaches
Als trainer ben je aangesteld om vanuit je eigen visie het beste uit je sporters te halen. Dit betekent dat jij bepaalt wat een sporter wel of niet moet doen om een goede prestatie te leveren. Hierdoor heb je macht over je sporters; zij zijn afhankelijk van jou als trainer. Wees je ervan bewust dat een sporter geneigd zal zijn om te doen wat jij als trainer zegt. Jij bent in zijn of haar ogen immers de expert.
Bestuursleden
Als bestuurder sta je boven alle leden van de vereniging en ben je eindverantwoordelijk. Deze verantwoordelijkheid geeft je als bestuurder macht. Het risico van misbruik van deze macht is altijd aanwezig. Wees als bestuurder dus bewust van de positie waarin je je bevindt.
Wat kan jouw vereniging doen?
Het is goed om als vereniging dit onderwerp in het beleid terug te laten komen. Het bestuur is immers verantwoordelijk voor de veiligheid van alle leden en bezoekers. Bewustwording is de beste preventie, dus maak het bespreekbaar.
- Wijs trainers/coaches op hun machtspositie en ondersteun hen om hier goed mee om te gaan. Gebruik de gedragsregels voor trainers/coaches.
- Maak het onderwerp bespreekbaar op de vereniging, bijvoorbeeld door de vertrouwenscontactpersoon het te laten benoemen bij de seizoenstart.
- Informeer kwetsbare groepen en geef duidelijk aan waar mensen terecht kunnen als ze negatief gedrag ervaren.
Wat kan de sportbond doen?
Met regelgeving binnen de gehele sport kan een sportbond machtsmisbruik en intimidatie preventief tegengaan. Het is aan een sportbond om het onderwerp op de agenda te zetten en te houden. Ook kan een sportbond met behulp van e-learnings en workshops over een pedagogisch veilig sportklimaat verenigingen ondersteunen in de bewustwording.
Gaat het mis? Praat erover! Neem contact op met de vertrouwenscontactpersoon van je vereniging of sportbond, of met ons.